Wat moet je weten over Hindoestaanse uitvaarten als je in de uitvaartbranche werkt?

Nederland heeft naar schatting 100.000 – 200.000 inwoners met een Hindoestaanse achtergrond. Vroeg of laat krijg je als uitvaartprofessional een keer te maken met de traditie en regels voor de Hindoestaanse uitvaart in Nederland. Daarom hebben we hieronder kort en overzichtelijk de belangrijkste informatie weergegeven.

De traditie van de Hindoestanen

Enkele richtlijnen

• altijd cremeren
• meestal geen drukwerk of advertenties
• familieleden stellen elkaar op de hoogte van het overlijden
• cremeren zsm na overlijden
• opbaring met bloemen
• aula crematorium minimaal 1 uur reserveren voor voldoende tijd voor ceremonie
• crematie aan het einde van de dag 
/ dan is uitloop mogelijk
• opbaring en crematie met hoofd naar het noorden
• Pandit is de geestelijke/voorganger

Wat is de Stichting Ganesh?

De stichting die de belangen behartigd van Hindoes. Het LVC Landelijke Vereniging Crematoria heeft in overleg met Stichting Ganesh regels opgesteld bij het cremeren van Hindoes

Welke regels heeft LVC voor het cremeren van Hindoes opgesteld?

• de pandit heeft de leiding en verantwoordelijkheid in het crematorium
• vermeld bij aanvraag dat het om een hindoestaanse crematie gaat
• de familie zetten zelf de de kist (soms zonder deksel)de aula in en zet de zelf kist 5 x op de grond
• het crematorium houdt rekening met tijdsindeling en stelt de aula een uur ter beschikking
• bij het indragen wordt de kist
• je moet de aula moet schoon achterlaten (geen afval en geen afwijkende geuren)
• in de aula staat een vuurbak voor de laatste vuuroffers. Doe deze vuuroffers alleen in die bak. Het crematorium stelt hiervoor hout ter beschikking
• de pandit geeft aan wanneer de overledene de aula uit mag. De pandit communiceert met de uitvaartverzorger, de uitvaartverzorger communiceert met de medewerker van het crematorium
• een aantal nabestaanden mogen aanwezig samen met de pandit zijn bij verbranding in de oven, onder begeleiding van crematoriummedewerker
• het crematorium bepaalt in overleg met pandit het moment van invoeren van kist in oven
• de ovenist zorgt ervoor dat de oven zo heet is dat de nabestaanden de verbranding zien, echter dit is geen garantie omdat dit afhankelijk is van de soort oven
• een familielid, meestal oudste zoon, mag de kist in de oven invoeren en de crematie in gang zetten op aanwijzing van de ovenist.
• Reïncarnatie

Het Hindoeïsme gaat uit van de reïncarnatie. Het lichaam sterft, maar de ziel leeft door in de mens, dier of plant of de Moksha bereikt. Moksha is de bevrijding uit de kringloop van geboorte en dood en uit de stoffelijke wereld. Doel van het leven is het bereiken van de Moksha door het zoeken van geestelijke wijsheid middels yoga, mediatie of door toewijding aan God.

Rol van de Pandit

De hindoepriester, de Pandit, speelt een belangrijke rol bij de uitvaart. Iedere hindoefamilie geeft met de eigen Pandit een eigen invulling aan het afscheid. De traditie kent geen condolenacebezoeken. Binnen het Hindoeïsme is begraven niet verboden maar cremeren is echter gangbaar.
Het is van belang dat de uitvaartleider eerst de pandit benadert omdat deze de datum en het tijdstip van de crematie bepaalt. Hij rekent uit welk tijdstip astrologisch gunstig is. Twee keer in de maand is er een periode van vijf dagen die astrologische niet goed is.
Was het tijdstip van overlijden astrologisch niet gunstig, dan is het noodzaak dat de rituelen goed worden uitgevoerd. Als het niet goed wordt uitgevoerd dan is het de gedachte dat er binnen een jaar nog 5 personen overlijden. Omdat astrologisch ongunstige periodes vijf dagen kunnen duren is het soms nodig om uitstel voor de crematie aan te vragen. Een andere reden van uitstel kan zijn omdat er familie uit het buitenland moet overkomen.

Het heeft voorkeur om de crematie binnen 24 uur te laten plaatsvinden. Hoe eerder de 5 elementen (water, lucht, aarde, vuur en ruimte) herenigd zijn met de oerkracht hoe beter het is. In Nederland is cremeren binnen 24 uur echter wettelijk niet toegestaan, de minimum termijn is 36 uur. Er kan echter ontheffing aangevraagd worden.

Geen rouwkaarten

Men verzend geen rouwkaarten. Hindoestanen maken het overlijden zelf bekend bijvoorbeeld door via social media en/of de dagelijkse lokale hindoe radio uitzending.

De uitvaart

De visie van het hindoeïsme is dat alles wat met de dood te maken heeft onrein is. De naaste familieleden worden als onrein beschouwd. Zij mogen gasten dan ook geen hand geven. De meeste hindoes worden gecremeerd omdat dit de snelste manier is om de terugkeer van eht lichaam naar de bron de laten plaatsvinden. In bepaalde landen gebeurt dit in het openbaar. In Nederland is het alleen toegestaan in crematoria. De hindoes in Nederland hebben zich hierbij neergelegd. Indien men dit toch wil wordt het lichaam teruggebracht naar het land van herkomst. De repatriëring is een kostbare aangelegenheid, daarom is het van belang om de familie eerst te adviseren of ze goed verzekerd zijn of anderszins beschikken over voldoende financiële middelen.
Bij het vastleggen van de afspraken met het crematorium moet relatief veel tijd (tenminste 1,5 uur) gereserveerd worden in verband met het afscheid nemen en het meegaan naar de crematoriumruimte. Probeer de plechtigheid aan het eind van de dag te plannen zodat uitloop niet al te bezwaarlijk is.

Bewassing

De laatste verzorging vindt meestal in een rouwcentrum plaats vanwege de grootte van de ruimte en de mogelijkheid om het lichaam daarna te koelen. De overledene wordt gewassen, een vrouw door vrouwen en een man door mannen. Bj een man wordt het hoofdhaar afgeschoren, het lichaam in een katoenen doek gewikkeld, op het hoofd een tulband geplaatst en het voorhoofd gesierd met een stipje. Een vrouw krijgt een witte katoenen sarie aan en een hoofddoek om. Alle spullen die gebruikt zijn bij de bewassing worden in een katoenen doek gewikkeld en bij de voeten gelegd. Het is belangrijk dat men met de overledene blijft praten en dat men zegt wat men gaat doen. Er wordt gezegd dat men er zo voor zorgt dat de dode meewerkt.

De crematieplechtigheid

Op de dag van de uitvaart scheert de oudste zoon (of een ander mannelijk lid van de familie) zijn hoofd- en baardharen af en ook zijn snor. Hij treedt bij de plechtigheid op als offeraar. Vrouwen kunnen deze functie niet vervullen. Bij het offerritueel wordt vaak gebruik gemaakt van 5 ei-vormige balletjes, vaak van van rijstmeel gemaakt. Daarna wordt de kist gesloten en wordt de overledene naar het crematorium gebracht. Daar wordt de kist in 5 etappes de aula binnengedragen en de kist wordt weer geopend. Bij de crematieplechtigheid zijn vaak heel veel mensen aanwezig. Driehonderd tot duizend aanwezigen is heel gewoon. Het in- en uitlopen van mensen tijdens een crematieplechtigheid komt veel voor.

Tijdens de bijeenkomst in het crematorium wordt er veel gebeden en er zijn veel toespraken. Vaak wordt het afscheid nemen en geven van toespraken gecombineerd. Vlak voordat de overledene de aula verlaat loopt de oudste zoon nog 5 maal om de baar heen. Hij gebruikt daarbij een met bloemen versierde gouden schaal waarop een brandende olielamp staat.
Tot slot neemt iedereen met bloemblaadjes afscheid van de overledene. Dit alles kost veel tijd. Het is belangrijk voor de uitvaartbegeleider hier rekening mee te houden.

Als laatste draagt men de overledene naar de crematieruimte. Hindoestanen willen zien dat het lichaam daadwerkelijk wordt gecremeerd. In de crematieruimte bij de oven wordt gebeden en er worden bloemen en kruiden op de kist gestrooid, Ghiboter meegegeven en Kampferstokjes in de kist gelegd om het vuur aan te wakkeren. Het is niet verstandig om die blokjes al in de kist te leggen bij het ritueel met de olielamp. Het risico bestaat dat de kist vroegtijdig vlam vat.

Na de plechtigheid

Het Nederlandse gebruik om na afloop gezamenlijk koffie te drinken wordt als ongepast beschouwd.
De as wordt toevertrouwd aan de oneindigheid, verstrooid boven stromend water, bij voorkeur boven de rivier De Ganges). In Nederland kiest men vaak verstrooien boven zee of zelfs gewoon op het strooiveld van het crematorium.
Op de tiende dag na de crematie wordt de rouwperiode afgesloten. Hindoes geven er de voorkeur aan dat dan ook de as wordt verstrooid in het bijzijn van familieleden. De Nederlandse wet geeft aan dat as een maand moet blijven staan. Bij de officier van Justitie kan men toestemming aanvragen voor eerdere verstrooiing.
Op de 12e e 13e dag vindt er een officiële afsluiting plaats van de rouwperiode voor alle belangstellenden. Het is niet de bedoeling dat de as op die dag wordt uitgestrooid. De as wordt ook soms overgebracht naar Suriname of India.
In Usselo bevindt zich een speciaal strooiveld voor hindoes – ‘Nirwana’ waar de as boven stromend water of op zwarte aarde uitgestrooid kan worden.

Bronnen:
aantekeningen uit de opleiding tot uitvaartverzorger
Boek: Protocol en Etiquette
hindoedharma.nl
Meer uitvaart en religie en cultuur